Eine Frau in Berlin

Krieg macht Menschen anders. Unabhängig von Herkunft, Wohnort, Hautfarbe oder sozialem Status. Der tägliche Kampf ums Überleben setzt die schlimmsten Charakterzüge in den Menschen frei. Einen solchen Zustand bezeichnen die Philosophen als eine Grenzensituation.

Das Buch „Eine Frau in Berlin” erzählt über eine solche Lebensgrenzensituation. Dieser Dokumentarroman ist ein Tagebuch, das am Ende des Zweiten Weltkrieges geschrieben wurde. Die Hauptfigur ist eine namenlose vielleicht 30-jährige Frau, die von den letzten Tagen des Krieges im Frühjahr 1945 und dem Einmarsch der Roten Armee in Berlin erzählt.

Wir finden schnell heraus, dass sie Journalistin von Beruf ist. Mit vielen Details notiert sie, was ihr vom 20.04 bis zum 22.06.1945 zustösst. Durch das ganze Buch beobachten wir, wie sie – ähnlich wie andere deutsche Frauen – ihr Leben retten versucht. Es ist aber eine schwere Aufgabe. Die meisten deutschen Männer sind noch im Krieg. Darum müssen die Frauen sich meinst alleine durchschlagen. Sehr oft sind sie Opfer von Gewalt, Erniedrigung oder Vergewaltigung. Nicht selten gibt es auch Massenvergewaltigungen. Die Anonyma beschreibt Sorgen, Nöte und große Angst in ihrem eigenen Leben: „Gott weiß, was wir noch alles essen werden. (…) Ich weiß nur, daß ich überleben will – ganz gegen Sinn und Verstand, einfach wie ein Tier“.

Um den Vergewaltigungen zu entkommen, beschließt Anonyma, sich einen russischen Offizier zu suchen. Im Austausch gegen Sex bekommt sie Essen, Unterkunft und vermeidet kollektive Vergewaltigungen. Es ist besser so als Sex mit verschiedenen fremden Russen zu haben: „So angstvoll haben wir heute den Tag begonnen, saßen ab acht Uhr fix und fertig da und harrten böser Dinge. Doch es begann wie immer. Plötzlich war sie Küche voll von Mannsbildern, bekannten und unbekannten. Einer kam in weißem Kittel daher, stellte sich als Bäcker vor und versprach mir flüsternd Mehl und Brot, viel Mehl und Brot, wenn ich mit ihm – (er sprach es nicht aus, was sie meistens „lieben“ oder schlicht „schlafen“ nennen, machte bloß schräge Augen“ – erinnert sich Anonyma.

Ich finde dieses Buch als absolut lesenvert. Es ist eine obligatorische Lektüre für Jeden. Als Polin hatte ich zum ersten Mal ein Buch in der Hand, das die Deutschen im Zweiten Weltkrieg als Opfer behandelte. Und nicht als Folterer, Henker, Verkörperung des Bösen und der Gewalt. Die Autorin hat rusissche Sprachkentnisse. Darum kann sie das ganze Zeugnis mehr detailliert beschreiben. Gleichzeitig vermeidet sie es, zu urteilen. Erzählt nur von der Kriegsrealität. Zeigt uns, dass vielleicht auf diese Weise, die Deutschen teilweise ihre Schuld abgebüßt haben.

TIPPS FÜR LERNENDE:
– Das Buch ist nicht lang (283 Seiten) und lesenwert;
– Es erfordert definitiv das Sprachniveau C2. Wegen der Fachsprache, die mit den Kriegszeiten verbunden ist. Sein Verständnis kann daher für Lernende schwieriger sein;
– Ich empfehle dieses Buch Personen, die auf dem Sprachniveau C1 oder darunter sind nicht. Sie können Probleme haben, die Handlung zu verstehen;
– Ich empfehle das Video auf YouTube „Anonyma – die Frauen von Berlin“: https://www.youtube.com/watch?v=jDvJdqG4FZQ
– Ich empfehle auch die Verfilmung dieses Buches mit Nina Hoss in der Hauptrolle: https://www.youtube.com/watch?v=kKJqCYLoMq8
– Das ist Dokumentarliteratur. Sie erzählt von den schwierigen Zeiten des Zweiten Weltkriegs. Aus diesem Grund ist das eine obligatorische Literatüre für Jeden;
– Der Roman ist in polnischer Übersetzung verfügbar. Der Titel ist „Kobieta w Berlinie“.

***************

Wojna czyni nas innymi ludźmi. Niezależnie od pochodzenia, miejsca zamieszkania, rasy czy też statusu społecznego. Codzienna walka o przeżycie wyzwala w nas najgorsze cechy. Taki skrajny stan, w którym nasza moralność zostaje poddana próbie, filozofowie zwykli nazywać sytuacją graniczą.

Książka „Kobieta w Berlinie“ opowiada o jednej z takich sytuacji. Jest to dziennik napisany przez anonimową autorkę. Choć nie znamy jej z imienia i nazwiska, wiemy, że ma około 30 lat i jest dziennikarką zamieszkującą w Berlinie. W książce opisuje brutalny okres swojego życia w 1945 roku i wkroczenie Armii Czerwonej do Berlina. Bardzo szczegółowo przedstawia, co działo się z nią i innymi kobietami w okresie między 20 kwietnia a 22 czerwca 1945 roku.

Wielu Niemców nie wróciło jeszcze z wojny. Dlatego kobiety zostały niejako pozostawione same sobie. Stając się ofiarami przemocy, gwałtów, braku żywności i możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb. Anonyma opisuje swoje obawy, troski i potrzeby: „Tylko Bóg wie, co będziemy jedli (…) Wiem tylko, że chcę przeżyć – wbrew rozsądkowi; jak zwierzę“.

Żeby uniknąć przypadkowych, nierzadko zbiorowych gwałtów, decyduje się poszukać rosyjskiego oficera, u którego – w zamian za seks – znajdzie schronienie, jedzenie i uniknie wykorzystywania ze strony przypadkowych mężczyzn: „Zaczęło się jak zwykle. Nagle kuchnia była pełna męskich postaci – znanych i nieznanych. Jeden z nich był w białym płaszczu. Przedstawił się jako piekarz i obiecał mi mąkę i chleb, dużo mąki i chleba, kiedy z nim – (nie wypowiedział tego, co zwykle nazywają „miłością“, albo „spaniem“ (…)“

Uważam tę książkę za absolutnie wartą przeczytania. Właściwie jest ona obligatoryjna dla każdego człowieka. Jako Polka po raz pierwszy miałam w rękach lekturę, która pokazywałaby Niemców jako ofiary, a nie katów podczas drugiej wojny światowej. Dzięki temu, że autorka włada językiem rosyjskim, jej dokument staje się pełniejszy o rozmaite fakty i stwierdzenia. Przy czym unika ona ocen. Stara się obiektywnie opisywać rzeczywistość wojenną. Pokazując, że Niemcy – przez zło, które również ich spotkało – przynajmniej częściowo odkupili okrucieństwo jakiego sami się dopuścili.

WSKAZÓWKI DLA UCZĄCYCH SIĘ:
– Książka nie jest długa (283 strony) i zdecydowanie warta tego, by po nią sięgnąć;
– Definitywnie wymaga poziomu językowego C2. Głównie z powodu języka fachowego odnoszącego się do rzeczywistości wojennej. Jej zrozumienie może zatem osobom uczącym się sprawiać trudność;
– Nie polecam tej książki osobom na poziomie językowym C1 lub poniżej. Śledzenie fabuły może im sprawiać kłopot i zniechęcać do dalszego czytania;
– Warto też obejrzeć video na YouTube w j. niemieckim „Anonima – kobiety z Berlina“: https://www.youtube.com/watch?v=jDvJdqG4FZQ
– Polecam ekranizację z Niną Hoss w roli głównej: https://www.youtube.com/watch?v=kKJqCYLoMq8
– Książka dostępna jest również w polskiej wersji językowej. Jej tytuł to „Kobieta w Berlinie“.

Copyright ® 2019 Anna Kalocińska / annakalocinska.com. All rights reserved.